5. Slag van de Marne

Begin september 1914 staan de Duitsers heel dicht bij Parijs. Daarmee zetten ze het Von Schlieffenplan verder. Al is er toch een verschil. Het eerste leger onder von Kluck is niet ten westen van Parijs gebleven om zo de troepen in Parijs te omsingelen. In plaats daarvan heeft von Kluck een zwenking naar het zuidoosten gedaan om meer contact te zoeken met het 2e Duitse leger onder von Bülow en om het Franse leger onder leiding van generaal Lanrezac te achtervolgen. De Duitsers zijn immers van mening dat het gedaan is met de Fransen.

Maar de Fransen geven zich nog niet gewonnen. Een Franse piloot heeft de zwenking van het Duitse 1e leger opgemerkt en de Fransen weten dat Parijs voorlopig buiten gevaar is. Meer nog, doordat het Duitse 1e leger naar het zuidoosten zwenkt, kan het nieuwe Franse 6e leger de Duitsers in de flank aanvallen. Die aanval is voorzien voor 6 september 1914.
De slag van de Marne kan opgedeeld worden in verschillende slagen. Er is de slag aan de Ourcq (zijrivier van de Marne), waar het Franse 6e leger het Duitse 1e leger wil aanvallen op 6 september. Op 5 september 1914 is er echter een alerte Duitse artillerieofficier von Gronau die argwaan krijgt door de Franse troepenbewegingen. Hij besluit niet af te wachten maar lanceert de 5e september al een aanval op de Fransen. Tijdens de nacht van 5 op 6 september besluit Von Gronau zich terug te trekken en hij waarschuwt generaal Von Kluck van de Franse aanval die duidelijk op til is. Von Kluck reageert energiek en valt het Franse 6e leger aan. Hij verlegt zijn zwaartepunt naar het noorden om de Fransen aan te pakken op 6 september. Ook op 7 september verschuift von Kluck troepen naar het noordoosten. Het Franse 6e leger wankelt onder de tegenaanvallen en kan zich met moeite staande houden dankzij de artillerie van kolonel Nivelle en de legendarische tussenkomst van de komst van een deel van het Parijse garnizoen aangebracht door taxi’s. Niettemin is von Kluck op 8 september nog vol vertrouwen en hij seint aan zijn divisiecommandanten :”Morgen valt de beslissing met een omsingeling.”.
Tegelijk is er ook de slag aan de grote en de kleine Morin. Hier staat het Duitse 2e leger onder von Bülow tegenover het Franse 5e leger van Franchet D’Espérey en het Franse 9e leger onder Foch. Terwijl Von Kluck het zwaartepunt van zijn leger naar het noordoosten verlegt in de slag aan de Ourcq, verlegt Von Bülow zijn zwaartepunt naar het zuiden. Hierdoor komt er een bres van 40 km tussen de Duitse 1e en 2e legers.

Joseph Joffre

De Duitsers rekenen erop dat het British Expeditionary Force onder veldmaarschalk John French niet de kracht heeft om tussenbeide te komen. De Britten hebben inderdaad al wat te verduren gekregen door de slag om Mons (Bergen), de slag van de grenzen en de grote terugtocht en de slag bij Le Cateau. Sir John French is van plan om zijn troepen minstens 10 dagen te laten rusten voor ze terug aan het front in te zetten. Generaal Joffre zoekt sir French op in zijn hoofdkwartier op 5 september en legt hem de plannen uit van de voorziene aanval op 6 september. Aan het einde van zijn uitleg neemt Joffre de handen van French stevig vast en zegt hem “Monsieur le maréchal, c’est la France qui vous supplie.” (Veldmaarschalk, Frankrijk smeekt u.). French is voldoende gevoelsmens om hierbij overstag te gaan en zijn volledige medewerking toe te zeggen.

En dus gaan de Britten op 6 september op pad om zich naar de frontlijn te begeven. Op 7 september zijn de Duitsers zich bewust van de bres en het gevaar dat ze lopen.Von Bülow waarschuwt de OHL (Oberste HeeresLeitung ) dat hij onder druk van de Engelsen zijn front 15 kilometer gaat terugtrekken. De Duitse rechtervleugel is in drie delen uiteengevallen : het eerste leger van von Kluck is nu al ten noorden van de Marne. Het 2e leger van von Bülow is ten zuiden van de Marne aan de rivieren grand en petit Morin. De linkervleugel van het 2e leger ligt aan de petit Morin vlakbij de moerassen van Saint-Gond en slechts zwak verbonden met het 3e leger van von Hausens. Dit 3e leger behaalt op 8 september nog een kleine overwinning op de soldaten van generaal Foch, maar die weet toch stand te houden.

 Op 9 september opereert het Duitse 1e leger onder von Kluck als een aparte entiteit. De bres is gegroeid van 40 km naar 65 km. En Von Kluck blijft aanvallen in de richting van Parijs waardoor de bres blijft groeien. Op het terrein hebben de Duitsers de indruk dat ze nog altijd kunnen oprukken. De soldaten van von Quast, officier in het Duitse 1e leger, staan op gegeven ogenblik op 50 kilometer van Parijs, bij Nanteuil-le-Haudoin. En dan krijgt von Quast een telefoontje van generaal von Kluck; die geeft hem het bevel zich terug te trekken.

Dit bevel geeft von Kluck niet van harte. Hier speelt Oberstleutnant Richard Hentsch een grote rol. Hentsch is een stafofficier die van generaal Von Moltke het bevel had gekregen om op inspectieronde te gaan. Op de ochtend van 9 september had Von Moltke op de voorbije 24 uur maar 1 melding gekregen van de 5 Duitse legers te velde. Hentsch moest dus dringend poolshoogte gaan nemen. Op 8 september bezoekt Richard Hentsch meerdere Duitse legers. Aangekomen bij het 2e leger stelt Hentsch vast dat er een bres is van 40 kilometer tussen het 2e leger onder von Bülow en het 1e leger onder von Kluck. De beslissing om terug te trekken is waarschijnlijk op de avond van de 8e gevallen. Het is niet duidelijk wie daarbij het meeste gewicht heeft gelegd om deze belangrijke beslissing te nemen: von Bülow, generaal van het 2e leger, of stafofficier Richard Hentsch. In de ochtend van 9 september overlegt Richard Hentsch met de stafofficieren van von Bülow terwijl die alweer op inspectie is. Het bevel van de terugtocht wordt bekrachtigd.
Doordat het 2e leger zich terugtrekt, moeten ook het Duitse 1e en 3e leger volgen. De officieren in de frontlinies geloven het bevel vaak niet en vragen om een herbevestiging. Maar de terugtocht gebeurt uiteindelijk wel, gehaast maar ordelijk en de Duitsers trekken zich terug naar linies waar er loopgraven zijn voorbereid: vanaf 11 september zit de Duitse frontlinies op de lijn Aisne-Reims-Etain. In dit deel van Frankrijk is het gedaan met de bewegingsoorlog. Er volgt nu een stellingenoorlog voor de komende 4 jaar.