Aan het begin van de negentiende eeuw geldt Texas als bezit van Mexico. In 1821 beginnen de eerste Amerikaanse kolonisten zich echter in het gebied te settelen. Dat jaar weet Stephen Austin toestemming te verkrijgen van de Mexicaanse overheid om Amerikaanse families in het dan zeer dunbevolkte ‘Tejas’ (naar het Indiaanse ‘Techas’, hetgeen ‘vriend’ betekent) gebied te vestigen. Mexico heet de nieuwe inwoners graag welkom, omdat er naast enkele louche types en vogelvrijverklaarden er maar weinig mensen zijn die zich in het onherbergzame, woestijnachtige gebied willen begeven. Als Austin minstens driehonderd families weet te verzamelen die zich permanent zullen settelen in deze omgeving, dan mogen zij als tegenprestatie het land waarop zij wonen en werken hebben. Hier zijn echter wel enkele voorwaarden aan verbonden. Van alle kolonisten die zich in Texas willen vestigen wordt vereist dat ze het katholieke geloof aanhangen of zich hiertoe zullen bekeren, Spaans leren spreken en al hun zaken in het Spaans afhandelen en bovendien trouw zweren aan de Mexicaanse vlag. De eerste inwoners van Texas nemen deze regels nog serieus en handelen hier ook naar, maar door de fysieke afstand tussen het gebied en de Mexicaanse overheid volgen de kolonisten al snel hun eigen wetten en regels. Het merendeel is van huis uit protestant en in werkelijkheid blijft de loyaliteit van de kolonisten die naar Texas trekken toch bij de Verenigde Staten liggen. Rond 1830 zijn er meer Noord-Amerikaanse inwoners in Texas dan de oorspronkelijke ‘Tejanos’ en de Mexicaanse overheid begint te beseffen dat ze wellicht een grote fout heeft begaan door de migratie van deze tamelijk eigenwijze groep te bevorderen.

Naast het gegeven dat veel Noord-Amerikaanse Texanen er zo hun eigen regels op na houden, slaat hun houding tegenover de Mexicaanse overheid langzaamaan om in haat. Veel van de kolonisten die zich in Texas vestigen, verdienen hun geld met katoenplantages en handel, een beroepstak waarin het grootste gedeelte van het werk wordt voltooid door slaven. Wanneer Mexico, dat in 1821 officieel onafhankelijk is verklaard, in 1824 de nieuwe republikeinse grondwet invoert, wordt hierin onder andere in besloten dat slavernij in alle delen van Mexico vanaf dan geheel verboden is. Dit is geen goed nieuws voor de inwoners van Texas, die in hun inkomens grotendeels afhankelijk zijn van de slavernij. Er zijn echter meer factoren die meespelen in de groeiende haat jegens de Mexicaanse overheid. Zo verbiedt Mexico, beseffend dat het de controle over Texas kwijt dreigt te raken, immigratie van de Texanen richting de Verenigde Staten en er wordt een enorme belasting ingesteld op goederen uit Noord-Amerika. De Texanen, die veel vrienden en familie in Noord-Amerika hebben zitten, zijn woedend over de nieuwe maatregelen. Ondertussen is in Mexico de nog maar net aangestelde keizer Iturbide afgezet door een groep militairen onder leiding van generaal Antonio Lopez de Santa Anna. Hij is sterk voor een centraal bestuur en wilt de autonomie binnen de delen van Mexico sterk inperken. Dit nieuws ontstelt de al onrustige bevolking van Texas, omdat het een grote bedreiging vormt voor hun dan al relatief autonome gemeenschap.

De groeiende onvrede onder de bewoners van Texas leidt tot een afscheidingsbeweging van kolonisten die eisen dat Texas onafhankelijk wordt verklaard. Hoewel de Verenigde Staten zich volgens de wet neutraal op moeten stellen in de kwestie, krijgt de afscheidingsbeweging toch al snel veel steun van Amerikaanse burgers, in de vorm van geld, wapens en vrijwilligers. In 1835 barst de fysieke strijd voor afhankelijkheid los en de Texaanse Revolutie is daarmee een feit. De eerste gewelddadige actie vindt op negen oktober plaats in de stad Goliad. Texaanse kolonisten weten hier het plaatselijke fort na een korte strijd over te nemen van het gevestigde Mexicaanse garnizoen.

Tot 1836 geldt het fort en de omliggende omgeving als Texaans gebied, totdat het volksleger het een jaar later aflegt tegen het Mexicaanse leger in de ‘Strijd van Coleto’. Militair leider Lopez de Santa Anna eist dat alle Texaanse overlevenden van de strijd geëxecuteerd moeten worden als waarschuwing voor andere opstandelingen. Deze wrede executies, waarbij ook vrouwen en kinderen niet worden gespaard, gaan de geschiedenis in als het ‘Goliad Bloedbad’. De dreigende actie van Lopez de Santa Anna heeft echter niet de beoogde uitwerking. In plaats van de opstandelingen te ontmoedigen, wordt de woede van de Texanen tegenover Mexico alleen maar verder aangewakkerd. De groepen opstandelingen die op verschillende plaatsen tot gevecht overgaan, worden in veel gevallen overrompeld door de veel grotere troepen Mexicaanse soldaten. In december 1835 behalen de revolutionairen echter een belangrijke overwinning wanneer ze het stadje San Antonio de Bexar, dat op een belangrijk kruispunt ligt, in weten te nemen. Ze stellen ook het fort van de stad, bekend onder de naam Alamo, in hun bezit. Ook deze inname blijkt echter tijdelijk en op zes maart 1836 weet het Mexicaanse leger onder leiding van Lopez de Santa Anna na een strijd van dertien dagen de stad terug te veroveren. Hoewel de opstandelingen met veel minder man zijn dan de troepen van Lopez de Santa Anna, weigeren allen hun post te verlaten, waarschijnlijk ook omdat zij versterking verwachten van andere troepen. Deze versterking komt er echter niet en van de honderdnegentachtig officieel geregistreerde Texaanse ‘soldaten’ overleeft niemand de strijd. Twee maanden na het bloedbad trekt gezagvoerder Sam Houston, een belangrijke leider van de Texaanse opstandelingen, alsnog met achthonderd man naar Alamo, geïnspireerd door de opoffering van hun kameraden. Het leger van opstandelingen dat Houston volgt weet de zestienhonderd soldaten van Lopez de Santa Anna te overrompelen tijdens een verrassingsaanval op hun kampementen langs de San Jacinto River. Tegenwoordig is hier de stad Houston te vinden, ter ere van deze overwinning en genoemd naar gezagvoerder Sam Houston. Veel Mexicaanse soldaten worden tijdens de aanval gedood en generaal Lopez de Santa Anna wordt gevangen genomen. In ruil voor zijn leven wordt hij gedwongen een verdrag van onafhankelijkheid te ondertekenen. Lopez de Santa Anna geeft tot de woede van de Mexicaanse autoriteiten toe. Door het kordate optreden van Houston lijkt Texas de strijd voor onafhankelijkheid te hebben gewonnen.

De bevolking van Texas heeft met succes gestreden voor onafhankelijkheid van Mexico, maar wilt wel graag bij een ander land horen. De leiders van de nieuwe republiek stemmen in de eerste instantie dan ook voor de annexatie van Texas door de Verenigde Staten. Ook aanvoerder Sam Houston, nu de eerste president van de republiek, is een sterke voorstander voor annexatie. De regering van president Martin Van Buren (1837-1841) wijst het verzoek van Texas echter af. Er zijn meerdere factoren die meespelen bij deze beslissing. Zo voelen de Verenigde Staten de nasleep van de Paniek van 1837 goed in de vorm van een economische depressie en lijkt het accepteren van nog een extra staat te veel risico mee te brengen. Bovendien bestaat er de – terechte – vrees voor een oorlog met het dan dictatoriale Mexico. Bovenop dit alles, zorgen de senatoren van de noordelijke staten voor nog meer moeilijkheden, omdat zij er geen staat bij willen waar men voorstander van de slavernij is. De Verenigde Staten erkennen Texas wel diplomatiek, maar gaan niet over tot verdere onderhandelingen. Mexico heeft meer moeite met het erkennen van de nieuwe republiek. De Mexicaanse autoriteiten betwisten de geldigheid van het document hevig, omdat het onder dwang is getekend. Het Mexicaanse congres heeft het verdrag bovendien nooit geratificeerd, waardoor het nooit officieel erkend is. Daarnaast is de Mexicaanse regering het niet eens met de in het verdrag vastgestelde grens tussen Mecixo en de Verenigde Staten. Deze liep eerder altijd langs de Nueces rivier, een stuk verder naar het noorden. In het verdrag dat Lopez de Santa Anna heeft ondertekend, geldt nu de Rio Grande rivier als de officiële grens tussen Mexico en de Republiek Texas, wat betekent dat Mexico ineens een flink stuk grond kwijt is. De discussie over het eigendomsrecht van het stuk wildernis tussen de Nueces en Rio Grande rivier sluimert door tot de annexatie van Texas door de Verenigde Staten in 1845.

Negen jaar lang geldt Texas als een onafhankelijke republiek erkend door diverse landen, met als belangrijke uitzondering Mexico. In 1844 valt de dictatuur van Lopez de Santa Anna en hij wordt uit Mexico verdreven. Deze politieke wending maakt dat de Amerikaanse regering, onder leiding van president John Tyler (1841-1845), besluit om de onderhandelingen rondom een annexatie van Texas weer op te pakken. Engeland en Frankrijk hebben op dat punt al veel tijd en geld in de republiek gestopt, omdat ze Texas zien als een goed balanspunt tegenover Noord-Amerika. De enige reden dat ze Texas zelf niet hebben geannexeerd in de loop van de jaren, is hun afwijzende houding tegenover slavernij. Voor zowel Engeland als Frankrijk is een eventuele annexatie door de Verenigde Staten dus geen goed nieuws. Engeland probeert de Mexicaanse regering er dan ook van te overtuigen om Texas alsnog als een onafhankelijke republiek te erkennen, als laatste poging om de onderhandelingen met de Verenigde Staten te kunnen dwarsbomen. Engeland krijgt de Mexicaanse overheid zo ver dat ze Texas in woord erkent, onder de voorwaarde dat de republiek zich niet tot de Verenigde Staten zal voegen. Deze erkenning komt echter te laat: de onderhandelingen zijn dan al in volle gang.

In 1845 blijkt ook het politieke klimaat binnen de Verenigde Staten gunstiger voor een hernieuwde discussie over een eventuele annexatie van Texas. Op drieëntwintig juni stemt een meerderheid van het congres van Texas voor een annexatie door de Verenigde Staten. Ook een merendeel van het Amerikaanse volk is voor de toevoeging van de nieuwe staat. Het verdrag dat dit mogelijk moet maken wordt echter toch nog door de Senaat afgewezen. De noordelijke staten blijken nog steeds dwars te liggen in de kwestie, onder andere door de slavernijproblematiek. President John Tyler is zelf wel een groot voorstander van de annexatie van Texas. Om een voorstel van een grondwet door te kunnen voeren is twee derde van de stemmen nodig en Tyler beseft dat dit zonder de stemmen van de noordelijke staten niet gaat lukken. Om een presidentsdeclaratie goed te keuren is echter slechts de helft van de stemmen nodig. De motie die president Tyler vervolgens indient, wordt uiteindelijk onder zijn opvolger president James K. Polk (1845-1849) goedgekeurd en daarmee is de annexatie van Texas een feit. Ondanks de onwil van de noordelijke staten geldt Texas vanaf negenentwintig december 1845 officieel als de achtentwintigste staat van de Unie. Texas houdt nog wel tot februari 1846 zijn eigen regering aan.

De annexatie van Texas leidt zoals al werd voorzien tot een breuk in de diplomatieke relatie tussen de Verenigde Staten en Mexico. Texas is door de Mexicaanse overheid dan wel in woord als onafhankelijke republiek erkend, maar nooit formeel. De discussie over het eigendomsrecht op het gebied tussen de Nueces en Rio Grande rivier waait door de ontwikkelingen rondom Texas dan ook weer hoog op. De onopgeloste onenigheden leiden in 1846 tot het uitbreken van de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog. De verbannen generaal Lopez de Santa Ana wordt weer terug naar Mexico gehaald om het land te verdedigen, maar ook hij slaagt er niet in de Amerikaanse troepen tegen te houden. Na de overwinning van de Verenigde Staten wordt Mexico tijdens de Vrede van Guadalupe in 1848 uiteindelijk gedwongen nog eens ongeveer een derde van haar grondgebied af te staan. Logischerwijs staat Mexico na alle strijd om Texas en andere delen van hun grondgebied wantrouwend tegenover de Verenigde Staten. Maar ook binnen de Verenigde Staten zijn de meningen over de gebeurtenissen rondom de nieuwe staat nog steeds sterk verdeeld. De noordelijke staten zien de hele strijd om Texas en de daarop volgende oorlog als een poging van de zuidelijke staten om het gebied waar slavernij wordt toegestaan binnen de Verenigde Staten verder uit te breiden. Veel Amerikanen zien het hele gebeuren dan ook nu nog steeds als een van de belangrijkste oorzaken van de Amerikaanse Burgeroorlog die in 1861 uitbreekt.